Ίχνη Σπιτιών

Από ένα απλό περίγραμμα έως ολόκληρα τμήματα μεσοτοιχιών ή εγκάρσιων τοίχων και μέρη των όψεων. Τα κατάλοιπα παλαιών κτισμάτων πάνω στα όμορά τους κεντρίζουν την φαντασία ή οδηγούν στην αναψηλάφηση παλιών φωτογραφιών ώστε να αποκαλυφθεί το κτήριο που έφυγε.


Γεμάτη η Αθήνα με τέτοια ιδιόμορφα αποτυπώματα, άλλα εφήμερα καθώς καλύπτονται από τις νέες οικοδομές, άλλα μένουν εκεί ορατά καθώς ο χώρος που καταλάμβαναν χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης. Νεοκλασικά που αποχαρακτηρίστηκαν νύχτα ή άλλα που τα έριξαν βιαστικά για να μην προλάβουν και χαρακτηριστούν διατηρητέα. Οι ιδιοκτήτες τους ενοικίασαν το οικόπεδο ως χώρο στάθμευσης, πηγή ζεστού χρήματος, αφού η ανάγκη είναι τεράστια στο κέντρο της Αθήνας. Κι είναι όλοι ευχαριστημένοι. Ο ιδιοκτήτης απέκτησε εισόδημα με μηδαμινή επένδυση, οι επήλυδες εργαζόμενοι βρίσκουν χώρο για το όχημα, ο δήμος παίρνει τα τέλη και το κράτος έχει ένα λιγότερο κτήριο-πονοκέφαλο. Και η πόλη; Ωχ αδερφέ… ποιος τη ρωτάει την πόλη;

πολυκατοικία Μπόνη-Λαζαρίδη (πλ. Κλαυθμώνος)-

η α/μ φωτο από το βιβλίο "12 Έλληνες Αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου" της Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ & Ε. Μαρμαρά, Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης

Κολωνού 29

Αγησιλάου

Μαυρομιχάλη

Παπαρηγοπούλου

Σόλωνος 79

Πριν - Μετά

Ασκληπιού & Διδότου

Σα διαφημιστική λεζάντα ινστιτούτου αδυνατίσματος. Μόνο που υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά… Το πριν είναι καλύτερο από το μετά!

Κατεδαφίσεις, καθαιρέσεις, εξαφανίσεις, αλλαγές τοπίου και γεωγραφίας, της φυσιογνωμίας, εν γένει, της πόλης. Σε πιάνει μια μελαγχολία βλέποντας όλες αυτές τις παλιές φωτογραφίες και την πόλη που δεν πρόλαβες ή που θα μπορούσες να έχεις. Όχι, σίγουρα η ζωή δεν ήταν καλύτερη τότε, παρόλο που το λένε οι μεγαλύτεροι. Απλά ήταν νέοι και με τα χαλινάρια στα χέρια… Φτώχια, πόλεμοι, πολιτική αστάθεια, ξενιτιά. Εγκατάλειψη πόλεων, κτηρίων και ανθρώπων. Και όταν άρχισε το πανηγύρι της «ανάπτυξης» ο νεοέλληνας προσπάθησε να αποτινάξει ότι του θύμιζε τα παλιά. Μαζί με αυτό και τα κτήρια μέσα και γύρω από τα οποία έζησε, χωρίς να υπάρξει μέριμνα ή σχετική παιδεία για την αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Πειραιώς 34

Ιπποκράτους 21

Πειραιώς 76

Ενώ σε πρώτο πλάνο πέφτουν μπετά, στο βάθος το νεοκλασικό κατεδαφίζεται...

από το λεύκωμα "Η Ελλάδα του μόχθου", εκδ. Ριζαρείου Ιδρ. φωτο Δ. Χαρισιάδη

Οι υπόλοιπες α/μ φωτογραφίες από το λεύκωμα του Στ. Σκοπελίτη "Νεοκλασικά της Αθήνας & του Πειραιά", εκδ. Ολκός

Πολτός ιστορίας σε μια πράξη

Αθήνα 2010 μ.Χ. Στην αναζήτηση αρχείων οικοδομής του μεσοπολέμου, την οποία οι ιδιοκτήτες της ενδιαφέρονται να επαναφέρουν στη ζωή, τα βήματά μου με έφεραν στην πολεοδομία της Νομαρχίας Αθηνών. Οι υπάλληλοι, μετά πενταλέπτου και αφού αποκωδικοποίησαν τα άπταιστα αρχαία Σανσκριτικά στα οποία διετύπωσα το ερώτημα, μόνο που δε γέλασαν μαζί μου. Η έκδηλη απογοήτευσή μου προφανώς άγγιξε κάποια χορδή στην καλά κρυμμένη ευαισθησία της κυρίας υπαλλήλου -μημερωτάτετέτοιαπράγματαεγώείμασυμβαιούχοςκαιφεύγω- και με παρέπεμψε συνωμοτικά στον κλητήρα του αρχείου. «Είναι πολύ παλιός και ίσως ξέρει», ψιθύρισε βιαστικά και επέστρεψε στα πρόσκαιρα καθήκοντά της.

Ο Martin Feldman με μουστάκι ξεπρόβαλλε πίσω από δύο πανύψηλες σειρές ντέξιον κρατώντας έναν πολυκαιρισμένο φάκελο με κορδόνια. Στο ερώτημά μου με κοίταξε (με κοίταξε;), ρούφηξε τη μύτη του βιμπράτο, πήρε τζούρα τσιγάρο (ναι ξέρω…) και σχεδόν έφτυσε απαξιωτικά: «τα αρχεία προ ’55 έχουν όλα πολτοποιηθεί με υπουργική απόφαση». Αυτή τη φορά χρειάστηκα εγώ το λεξικό των αρχαίων Σανσκριτικών. Είναι δυνατόν; Είναι δυνατόν; Ξανα-είναι δυνατόν;

Ω, ναι! Το αποδεικνύει και η επίσημη βεβαίωση που πήρα μετά από επίσημη αίτηση σε ημι-επίσημο στυλ, στο τελείως ανεπίσημο πρωτόκολλο. «…έχουν καταστραφεί μετά την τήρηση της νόμιμης διαδικασίας», δηλαδή «πολτοποιήθηκαν» όπως με ηδυπάθεια μου επιβεβαίωσε ξανά η υπάλληλος, παραδίδοντάς μου το χαρτί και προτείνοντας το στυλό για να υπογράψω την παραλαβή. Δυστυχώς δεν κατάφερε να μου απαντήσει γιατί πολτοποιήθηκαν και δεν κάηκαν, ας πούμε, όπως και δεν διέγνωσε τη λεπτή γαρνιτούρα ειρωνείας. Γιατί αυτός ο διαχωρισμός; Γιατί η υψικάμινος προσφέρεται για τους φακέλους των πολιτών (λέμε τώρα...) και τα ναρκωτικά (γκούχου-γκουχ) αλλά για τα σχέδια των κτηρίων προτιμάται η πολτοποίηση; Τι απέγινε η πούλπα μελανιού και χαρτιού; Απίθανα ερωτήματα σε μια παράλογη απόφαση πολτοποίησης της ιστορίας μας…

Κι εμείς ακόμα ψάχνουμε για φαντάσματα κτηρίων, ε; 

Ελληνικό Ωδείο-αυτό το κτήριο ποιός θα το σώσει;

Το κτήριο της οδού Φειδίου 3, που κτίστηκε περί τα τέλη του 1830 για τον Αυστριακό πρέσβη στην Αθήνα, Anton von Prokesch-Osten, καταρρέει μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, αφημένο στην τύχη του από το ΥΠΠΟ, παρόλο το ενδιαφέρον της Αυστριακής πρεσβείας.

Σε αυτήν τη χώρα, η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί «ψιλά γράμματα» για τους υπεύθυνους και η πολιτική αποκατάστασης και προβολής των νεότερων αρχιτεκτονικών μνημείων της πόλης επαφίεται στην ευαισθησία του εκάστοτε αρμόδιου. «Μα διανύουμε περίοδο ύφεσης» θα πει ο καλοθελητής που κόπτεται για το δημόσιο χρήμα (ή ίσως για το πώς αυτό θα καταλήξει στην τσέπη του;). Αυτό ακριβώς όμως είναι το κλειδί! Σε μια τέτοια περίοδο, που η κυβέρνηση αποφασίζει να αποζημιώσει τους ταλαιπωρημένους τουρίστες, είναι ευκαιρία να αναδειχθεί το σημαντικό αυτό πρόσωπο της Αθήνας που έχει αφεθεί στην κονιορτοποίηση δια της μεθόδου της εγκατάλειψης. Μέγα μέρος των τουριστών πραγματοποιεί τις βόλτες του στο κέντρο με σκοπό να δει, έστω κι αν δεν γνωρίζει λεπτομέρειες, την πόλη αυτή που κτίστηκε βασισμένη στα νεοκλασικιστικά πρότυπα των Βαυαρών. Άλλοι αναζητούν τα απομεινάρια της art deco, της art nouveau ή του μοντερνισμού και δεν είναι κατ’ ανάγκην ιστορικοί της τέχνης, αρχιτέκτονες ή μηχανικοί.

Παραληρώ; Δε νομίζω! Μια επίσκεψη στας Αθήνας μέσω google earth θα σας το αποδείξει, από τις πάμπολλες αναρτημένες, στο Panoramio, φωτογραφίες.

Κτισμένο από το δίδυμο Κλεάνθη-Schaubert κατά το Σόλωνα Κυδωνιάτη ή τον Gustav-Adolf Lueders κατ' άλλους , το κτήριο διετέλεσε κατά σειρά, κατοικία του πρέσβη von Prokesch-Osten (1834-1849), κατοικία της Ε. Τοσίτσα, υποθηκοφυλακείο, εν συνεχεία ωδείο ιδρυθέν (1899-1919) από τη Βαυαρή πιανίστρια Lina von Lottner και τέλος στέγη του «Εληνικού Ωδείου» (1919-1966), στις αίθουσες του οποίου δίδαξαν προσωπικότητες όπως ο Μ. Καλομοίρης. Γνώρισε μεγάλες δόξες ενώ αναφορές σε αυτό γίνονται μεταξύ άλλων και από το Ν. Λαπαθιώτη στη «Ζωή Μου» (επιμ. Γιάννη Παπακώστα, εκδ.Κέδρος).

Από το συνεταιρισμό των υπαλλήλων της Εθνικής Τράπεζας, πέρασε στα χέρια του ΥΠΠΟ το 2006 και όλοι αναθάρρησαν. Έκτοτε η σιωπή…! Δεν είναι καιρός να γίνει κάτι πριν ο επόμενος σεισμός το αφήσει ερείπια και καταστήσει ακόμη δυσκολότερη την αποκατάστασή του; Μήπως επίσης είναι καιρός να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά και με οργανωμένο πλαίσιο την εκμετάλλευση των διατηρητέων (προφανώς με παράλληλα οφέλη για το κράτος και την πόλη) από οργανισμούς ή ιδιώτες; Ίσως έτσι γεμίσουν τα ταμεία του ΥΠΠΟ και σταματήσουμε να ντρεπόμαστε για την απαξίωση στην οποία αυτή η πόλη έχει περιέλθει. Ίσως κιόλας θα πρέπει να γίνει μια ανοικτή συζήτηση χωρίς πομφόλυγες πριν αρχίσουμε να συζητάμε περί πεζοδρομήσεων κύριων οδικών αξόνων, ώστε πρώτα να μαζέψουμε κ μετά να ξοδέψουμε... Ίσως;

Οι α/μ φωτογραφίες από το βιβλίο του Κ. Μπίρη "Αι Αθήναι", σσ. 72 & 98, αντίστοιχα.